Leśna mogiła w Hucie Dzierążyńskiej

Podczas poszukiwania informacji o cmentarzu z okresu I wojny światowej, jaki miał się znajdować w okolicy Krynic, kilkukrotnie przewijała się informacja o Hucie Dzierążyńskiej i znajdującej się tam leśnej mogile. O miejscu niewiele wiadomo. Jest oznaczone na kilku mapach, a przekazy ustne mówią o pochowaniu tu żołnierzy austro-węgierskich. Choć bliżej do mogiły jest z Sumina niż z Huty Dzierążyńskiej, to jednak na jej gruncie miejsce to się znajduje. Temat cmentarza wypłynął kilka lat temu podczas rozmowy z Panią Beatą z GOKu w Krynicach (dziękuję za informacje). Później już podczas drążenia tematu, w dokumentach i w terenie niewiele więcej udało się ustalić. Do tematu udało się powrócić w tym roku, zanim wiosenna, porastająca roślinność nie zasłoniła wszystkiego.

Potencjalna mogiła znajduje się na skraju lasku po jego wschodniej stronie. Oglądając ją miałem mieszane uczucia. Jest to niewielki kopczyk, raczej wykonany ręką ludzką około 4 na 3 duże kroki i bardziej przypominający kurhan niż mogiłę z okresu wielkiej wojny. Nieoznaczona w terenie, choć z przekazów wynikać miało, że kiedyś stał na niej drewniany krzyż. W okolicy nie ma charakterystycznych drzew, które mogłyby być posadzone dla oznaczenia mogiły. Jest tylko przy kopcu jedna starsza sosna, jednak nie pamiętająca czasów I wojny światowej. Wątpliwości wzbudził sam kształt kopca, identyczne zlokalizowane są w okolicy Janówki, gdzie również mają znajdować się mogiły poległych w 1914 roku żołnierzy. Udało się tam zlokalizować ponad 20 identycznych kopców, często w bezpośrednim sąsiedztwie, co raczej dyskwalifikowałoby miejsca te, jako potencjalne mogiły. Mogłyby być toraczej leśne kopce graniczne.

I tu się sprawa komplikuje, jest kopiec, z wyglądu raczej nie mogilny z I wojny światowej, ale są powielane przekazy ustne wskazujące ten okres wojenny. Dodatkowo jest oznaczenie na mapach. Miał tu również znajdować się do niedawna drewniany krzyż, potwierdziło to otrzymane od Pani Beaty zdjęcie, posiadające datownik, na którym widoczne są zarośla krzyż i ta sama sosna. Już po powrocie do wsi Sumin rozmawiałem z jeszcze jedną miłą, starszą panią, która zapytana o cmentarz od razu i jasno określiła, że tam w lesie nie ma żadnego cmentarza. Jest tylko mogiła i do niedawna jeszcze (chyba teściowie jak dobrze pamiętam) palili tam znicze, ale to nie nasza mogiła a austriacka. I co mnie zaskoczyło to wspomnienie, że wcześniej mogiła znajdowała się na gruntach ornych, była wyższa i została trochę rozorana. Teraz ten teren porósł las i mogiła znalazła się w lesie. Nadleśnictwo potwierdziło, że ten kawałek lasu należy do prywatnego właściciela.

Dzisiaj w potencjalnej mogile znajduje się świeża lisia jama, kilka porozrzucanych zniczy, dokładnie w miejscu jamy. Jeśli jest to mogiła, to należałoby uporządkować miejsce, obok znajduje się wysypisko plastikowych pojemników po olejach. No i lepiej je oznaczyć. W 1914 roku tędy przeszły kilkukrotnie wojska rosyjskie 5. armii Pawła Plehwego i 4. armii austro-węgierskiej Moritza Auffenberga. By dokładniej powiązać pochodzenie mogiły z konkretnymi jednostkami może trochę potrwać i mam nadzieję, że uda się dokładniej to określić.

mapa rastrowa i ortofotomapa geoportal.gov.pl